Bozkürt (Ülkücü Kürtlerin Saklı Kalmış Hikâyesi)

Bazı kitaplar vardır, bitirdikten sonra dünya artık aynı yer değildir gözünüzde. Bozkürt onlardan biri. Ahmet Dinç’in kaleme aldığı bu eser, Türkiye'nin sağ siyaset tarihinde bastırılmış, inkâr edilmiş bir kesimin hikâyesini anlatıyor: Ülkücü Kürtler. Özellikle 1980 sonrası dönemin iç çatışmaları, MHP kadroları içinde yaşanan kimlik gerilimleri, kitaptaki tanıklıklar ve belgelerle gözler önüne seriliyor. Dinç’in gazeteciliği, sadece haber peşinde koşmak değil; toplumun üzerine örttüğü örtüleri bir bir kaldırmak. Ülkücü saflarda kimliklerinden utandırılmış Kürtlerin yaşadığı çelişkiler, bugüne kadar pek az anlatılmıştı. Bu kitapla, artık anlatılıyor. Cesur sorular, derin saha araştırmaları, yerinde gözlemler… Tam da gazeteciliğin yapması gereken ne varsa, burada var. Bu kitabı okurken kendi ülkemle yüzleştim. İyi ki gazeteciler var, dedim.

Bozkürt, sadece bir siyasi hareketin içine doğmuş Kürt bireylerin hikâyesi değil; aynı zamanda ideolojik sınırları, aidiyetleri ve ezberleri aşan bir kimlik mücadelesinin de anlatısı. Ahmet Dinç’in kitabı, milliyetçilik ile etnisite, devlet sadakati ile akrabalık bağı arasındaki gerilimi gözler önüne seriyor. Ülkücü Hareket’e katılmış Kürtlerin samimi anlatımları; kimlik bunalımlarını, aile baskılarını, dağa çıkan akrabalarıyla yüzleşmelerini ve devletle kurdukları karmaşık ilişkileri çarpıcı şekilde ortaya koyuyor. Dönemin fotoğrafları, miting notları ve gizli belgelerle zenginleştirilen metin, sadece akademik değil, insani bir bakış da sunuyor. Ahmet Dinç’in dili yargılayıcı değil; anlama, aktarma ve analiz etme amacı taşıyor. Özellikle 27 Şubat 2025 tarihli önsözde geçen ifadeler, “Bozkürtlerin” gelecekteki potansiyeline dair ciddi bir çağrı niteliğinde. Kitap, bugünü anlamak için geçmişle yüzleşmeye cesaret eden herkes için güçlü bir kaynak.

Hayat Yayınları’nın Deşifre X Kitaplar serisi, Türkiye’nin görünmeyen hafızasına projektör tutuyor. İlk kitap Bozkürt, Ülkücü Hareket içindeki Kürt kimliğine sahip bireylerin hikâyeleriyle bir sessizliği bozarken; ikinci kitap Trojans, başkent Ankara’nın ortasında yer alan bir Amerikan istihbarat üssünün tarihine ışık tutuyor. Her iki kitap da belgelerle, tanıklıklarla ve güçlü anlatımlarla örülmüş. Bozkürt, bireysel hikâyeler üzerinden Kürt kimliği ile milliyetçilik arasındaki çetrefilli ilişkiyi analiz ederken; Trojans, Soğuk Savaş’ın Türkiye’deki etkilerini derinlemesine gözler önüne seriyor. Bu kitaplar, geçmişin yalnızca politik aktörler aracılığıyla değil, sıradan bireyler ve gizli yapılar üzerinden de okunabileceğini kanıtlıyor. Bu seri, Türkiye’de hâlâ konuşulamayan konuları tartışmaya açtığı için çok kıymetli. Özellikle akademisyenler, araştırmacılar ve politika yapıcılar için kaynak niteliğinde. Ama belki daha da önemlisi, geçmişte saklı kalmış gerçekleri öğrenmek isteyen her okur için güçlü bir yolculuk sunuyor.

“Bozkürt”ü okurken kendimi bir tarihsel belgeselin içinde hissediyorum. Ama bu belgeselin öznesi, çoğu zaman görmezden gelinen, hatta bilinmeyen bir topluluk: ülkücü Kürtler. Kitap boyunca onlarca hayat, farklı dönemlerde, farklı coğrafyalarda birbirine bağlanıyor. Bu bağlar sadece birer anekdot değil; aynı zamanda Türkiye’nin yakın tarihine ayna tutan tanıklıklar. Kitabın gücü, sadece içeriğinde değil, aynı zamanda nasıl anlatıldığında yatıyor. Ne kuru bir tarih anlatısı var ne de tek taraflı bir duygu yoğunluğu. Her şey dengeli ve inandırıcı. Anlatılanların gerçek olduğunu bildikçe daha çok etkileniyorum. Çünkü burada anlatılanlar, yalnızca bireysel hikâyeler değil, aynı zamanda toplumun belleğinden silinmiş bir parçanın yeniden yazımı. Kitap boyunca sorular soruyorum kendime: Kim, neden susmuş? Neden bu insanlar kendi toplumları içinde hem aidiyet hem dışlanma yaşamış? Bu çelişkilerle nasıl baş etmişler? Ve aslında bu sorular sadece onlar için değil, bizler için de geçerli. “Bozkürt”, yalnızca politik bir metin değil. Aynı zamanda kimlik, aidiyet ve unutuluş üzerine güçlü bir sorgulama. Herkesin okuması gerektiğine inanıyorum; çünkü bazen bir ülkeyi anlamanın en iyi yolu, o ülkenin unutulmuş hikâyelerini duymaktan geçiyor. Ahmet Dinç bunu çok iyi başarıyor. Bozkürt ile gündeme taşınan önemli başlıklar ve cevap aranan soruların bazıların şöyle sıralamak mümkün: • Alparslan Türkeş'in yönettiği Ülkücü Hareket'te Kürtler neden ve nasıl yer aldı; MHP'deki misyonları neydi? • Bazı Kürtler ve Zazalar neden Ülkücü Hareket'e katıldı? Niçin Türkeş'in en sadık askerleri oldular? • Abdülhamid'in Hatıraları adlı kitabı, gerçekte Süleyman Nazif mi yazdı? • Mesut Barzani'nin amcası Şeyh Abdüsselam'ı hangi Bozkürt niçin astırdı? • Türkeş'e "Başbuğ" denmeye Doğu'daki hangi etkinlikten sonra başlandı? • Diyarbakır'ı Ülkücü düşünceyle ilk olarak kim tanıştırdı? • Hangi ünlü şair, hangi ünlü şiirini, Deniz Gezmiş'in Hakkâri'de yaptırdığı köprünün üzerinden geçen gelin alayına bakarak yazdı? • Türkeş'in özel kalemi ve sırdaşı Diyarbakırlı Bozkürt kimdi? • Türkeş, 1975'te Diyarbakır mitinginde neden bir tankın üzerine çıkarak konuştu? • 1974'te Ankara'da Ülkücü kurultayında Diyarbakırlı Kürt şairin şiirini kim okuttu; bunu Türkeş nasıl karşıladı? • Türkeş'in Kürtlere ve Aleviler için yayımlattığı gazetenin adı neydi; burada kimler yazıyordu; gazeteyi kim kapattırdı?

Ahmet Dinç’in “Bozkürt” kitabı, Ülkücü Hareket’in Kürt ve Zaza kökenli üyelerinin deneyimlerini detaylıca işleyen özgün bir eser. Kitap, bölücü terörün sona erdirilmesi tartışmalarının yoğunlaştığı kritik bir dönemde yayımlanmasıyla ayrıca anlam kazanıyor. Dinç’in kullandığı belgeler ve arşivler, anlatının güvenilirliğini pekiştiriyor. Kitapta, Kürt ve Zaza kimliklerinin Türk milliyetçiliğiyle nasıl harmanlandığı ve bu hareket içindeki yeri başarılı şekilde anlatılmış. Bu eser, Türkiye’de kimlik ve siyaset ilişkisini anlamak için önemli bir kaynak. Kitabın önsüzündeki şu satırların altını çizdim: “Şimdi artık ‘Bozkürtler’ için; o çekildikleri köşelerden çıkma, tahrip olan ilişkileri, zihinleri, duyguları, müşterek gelecek hayallerini yeniden onarma konusunda bilinçli birer ‘ortak payda’ olarak harekete geçme zamanıdır. ‘Bozkürtler’, iki halkın birliği ve ortak gelecek kurguları adına kırk küsur yıldır zarar gören ne/neresi varsa, ‘PKK sonrası’ dönemde tüm hasarları onarmak için, her iki halkı da çok iyi tanıyan uzmanlar olarak sahalara yeniden dönmelidir. (…) Yeni dönemde ‘Bozkürtler’ gerçek birer tutkal olacaktır/olmalıdır.”

“Bozkürt”, Ülkücü Hareket’in Kürt ve Zaza kökenli mensuplarının saklı kalmış hikâyelerini gün yüzüne çıkaran, önemli bir araştırma kitabı. Ahmet Dinç, kapsamlı bir arşiv ve görüşme çalışmasıyla bu kesimin tarihini, deneyimlerini ve mücadelelerini ayrıntılı biçimde aktarıyor. Kitapta yer alan belgeler, fotoğraflar ve birinci elden tanıklıklar, anlatının gücünü artırıyor. “Bozkürtler”in iki halk arasındaki birliği sağlama rolü, eserin temel mesajlarından biri. Türkiye siyasi tarihini daha iyi anlamak isteyen herkesin mutlaka okuması gereken bir çalışma. Eserin arka kapağından bazı sorular: “Türkeş'in Kürtlere ve Alevilere yönelik çıkardığı gazetenin adı neydi, kimler yazdı? Abdüsselam Barzani’yi astıran Osmanlı valisi, ünlü edebiyatçı kimdi ve Ziya Gökalp ile ilgisi neydi? Hormek aşireti lideri Mehmet Şerif Fırat, Kürtlerin Türk olduğunu savunduğu eserini neden yazdı, neden öldürüldü? Ülkücü Hareket içinde yetişmiş, topluma katkı sunmuş Kürt siyasetçiler ve aydınlar kimlerdi? Akrabaları ‘dağa çıkan’ BBP’li Bozkürtler kimlerdi? Bazı Kürtler ve Zazalar neden Ülkücü Hareket’e katıldı, niçin Türkeş’in en sadık askerleri oldular?”

İşte kitabı anlatan bazı sorular: Son 50 yılda Bozkürtlerin Türkiye’nin bölünme riski karşısında üstlendikleri rol nedir? Alparslan Türkeş’in Diyarbakır’da tankın üzerine çıkması, Bozkürt hareketi açısından neden önemli bir dönüm noktası oldu? Bozkürtlerle ilgili akademik çalışmaların eksikliği, Türkiye’de siyasi tarih yazımı ve toplumsal anlayışa nasıl yansıyor? Türk milliyetçiliği içinde yer alan Kürtler, kimliklerini yeniden tanımlarken hangi sosyal ve kültürel dinamiklerden etkilendi? Kürt gençleri “Ben kimim?” sorusuna nasıl yanıtlar arıyor ve bu arayış Bozkürt kimliğini nasıl şekillendiriyor? Kürtlerin Türk milliyetçiliğine yönelmesinde tarihsel ve siyasal süreçler nasıl etkili oldu? Türk milliyetçiliği Kürtler arasında nasıl kabul gördü ve bu kabul Bozkürtlerin siyasi konumunu nasıl etkiledi? Okullarda Türk milliyetçiliğinin öğretilmesi, Kürt gençlerinin kimlik algısını nasıl değiştirdi? Ders kitaplarında Kürtlerin “Türk” olarak anlatılması, Bozkürtlerdeki milliyetçi duyguları nasıl güçlendirdi? Emperyalist müdahaleler ve bölünme tehditleri, Bozkürtlerin Türk milliyetçiliğine katılımını nasıl hızlandırdı? Osmanlı döneminde Hamidiye Alayları gibi oluşumlar, Kürtlerin Osmanlı idealine bağlılıklarını nasıl güçlendirdi? Kürtlerin büyük şehirlere yoğun göçü, Bozkürtlerin siyasi ve kültürel yönelimlerini nasıl değiştirdi? Sol ve sağ ideolojiler Kürt gençleri üzerinde nasıl etkili oldu ve Bozkürtlerin siyasi tercihlerini nasıl belirledi? Bozkürtler, Türk-Kürt ilişkilerinde arabulucu veya ‘çimento’ rolünü nasıl üstlendi? MHP’nin Kürt açılımı projeleri, Bozkürtlerin siyasi katılımını ve etkisini nasıl etkiledi? ‘Kürtler Türktür’ tezini savunan Bozkürtlerin temel argümanları nelerdir? Kürtçedeki Türkçe kelime ve yapılar, Bozkürtlerin kimlik savunmasında nasıl kullanıldı? Ziya Gökalp’in Kürt kökenli olması, Türk milliyetçiliği anlayışı ve Bozkürt kimliğini nasıl etkiledi? Alparslan Türkeş’in Bozkürtlerle ilişkisi ve onların siyasi hareket içindeki yeri nedir? Bozkürtlerin PKK propagandasına karşı geliştirdiği direniş ve bilinçlendirme yöntemleri nelerdir? Bozkürtlerin Türk milliyetçiliği içindeki kimlik algısı, Türkiye’nin birliği açısından hangi olumlu katkıları sağladı? Bozkürtlerin Said Nursî ve onun fikirlerine yakınlıkları, siyasi ve dini yönelimlerine nasıl yansıdı? Bozkürtlerin Türkiye’deki ırkçılık ve ayrılıkçı hareketlere karşı duruşu nasıl bir toplumsal direnç oluşturdu? Bozkürt hareketi günümüzde Kürt-Türk ilişkilerinde nasıl bir rol üstlenebilir? ‘Ben Kürdüm’ diyebilen Bozkürtler, Türk-Kürt kimlik çatışmasında nasıl bir köprü görevi görüyor?

Ahmet Dinç’in Bozkürt: Ülkücü Kürtlerin Saklı Kalmış Hikâyesi adlı kitabı, yalnızca siyasi bir araştırma değil; görünmeyen bir kimlik haritasının izini süren, derinlemesine bir yüzleşme çalışması. Türkiye’nin yakın tarihinde pek az gündeme gelen ama oldukça önemli bir pencereyi aralıyor bu eser: Ülkücü hareket içinde yer alan Kürt ve Zaza kökenli bireyler. Kitap, beni hem bilgilendirdi hem de düşündürdü – hatta zaman zaman sarsıcı biçimde kendime çekti. Çünkü anlatılanlar, ideolojilerin soğuk diliyle değil, insanların iç dünyalarıyla yazılmış. Bir yanda akrabalarını PKK’ya kaptıran, öte yanda ülkücü çizgide kalmayı tercih eden bireylerin içsel çatışmalarını okurken, satır aralarında güçlü bir iç hesaplaşma hissiyle karşılaşıyorsunuz. Yazarın yönelttiği sorular, sadece bilgi aktarmaktan öte, ezber bozan gerçekleri gün ışığına çıkarıyor: “Türkeş’in sırdaşı Diyarbakırlı Bozkürt kimdi?” ya da “Ülkücü Hareket’in Kürt toplumundaki karşılığı zamanla nasıl değişti?” gibi sorular, geçmişe dair bildiklerimizi sorgulamama neden oldu. Ahmet Dinç, arşivsel titizliğiyle topladığı belgeleri ve röportajları çok yönlü bir şekilde işleyerek anlatıyı güçlendiriyor. Bu sayede kitap, sadece tarihsel bir çalışma olmanın ötesine geçiyor. Sosyolojik ve psikolojik katmanlarıyla okuyucuya sunduğu perspektif ise ayrı bir değer taşıyor. Kimlik, aidiyet ve dönüşüm gibi kavramlar, burada siyasetin sınırlarını aşarak kişisel ve kolektif belleğimize dokunuyor. Bozkürt , aynı zamanda hem bireysel hem de toplumsal bir hafıza çalışması gibi etki yaratıyor. Ezberleri bozuyor, suskunluk perdesini aralıyor ve en önemlisi tarafsız bakmıyor – insana bakıyor. Türkiye'nin çok boyutlu yapısını anlamak isteyen herkes için önemli bir başvuru noktası. Hem düşünce hem de empati açısından kalıcı bir iz bırakacak türden bir eser.

Ahmet Dinç'in titiz arşiv çalışmaları ve kapsamlı röportajlarıyla hazırladığı ‘Bozkürt’, Türkiye'nin yakın tarihine ve özellikle Ülkücü Hareket içindeki Kürt ve Zaza kimliğine yeni bir bakış açısı kazandırıyor. Bölgede yaşanan siyasi dinamikleri anlamak isteyenler için önemli bir kaynak. Kitapta gündeme taşınan ve cevap aranan sorulardan ve başlıklardan belli başlıları şöyle: • "Bozkürt" kimdir? Nasıl ortaya çıkmıştır? • Türkeş'in yönettiği Ülkücü Hareket'te Kürtler neden ve nasıl yer aldı; MHP'deki misyonları neydi? • Bazı Kürtler ve Zazalar neden Ülkücü Hareket'e katıldı? Niçin Türkeş'in en sadık askerleri oldular? • Abdülhamid'in Hatıraları adlı kitabı, gerçekte Süleyman Nazif mi yazdı? • Mesut Barzani'nin amcası Şeyh Abdüsselam'ı hangi Bozkürt niçin astırdı? • Türkeş'e "Başbuğ" denmeye Doğu'daki hangi etkinlikten sonra başlandı? • Diyarbakır'ı Ülkücü düşünceyle ilk olarak kim tanıştırdı? • Hangi ünlü şair, hangi ünlü şiirini, Deniz Gezmiş'in Hakkâri'de yaptırdığı köprünün üzerinden geçen gelin alayına bakarak yazdı? • Türkeş'in özel kalemi ve sırdaşı Diyarbakırlı Bozkürt kimdi? • Türkeş, 1975'te Diyarbakır mitinginde neden bir tankın üzerine çıkarak konuştu? • 1974'te Ankara'da Ülkücü kurultayında Diyarbakırlı Kürt şairin şiirini kim okuttu; bunu Türkeş nasıl karşıladı? • Türkeş'in Kürtlere ve Aleviler için yayımlattığı gazetenin adı neydi; burada kimler yazıyordu; gazeteyi kim kapattırdı? • Türkeş, yaşlı Kürt köylülerini neden dört kez askerlerin sırtında, Zap Suyu'nun iki kıyısı arasında taşıttı? • Ülkücü Hareket'in Kürtler üzerindeki etkisi zamanla nasıl değişti? • Akrabaları "dağa çıkan" BBP'li Bozkürtler! • Bozkürtlerin PKK karşıtı duruşları toplumsal yapıyı nasıl şekillendirdi? • Sağ-sol çatışmalarında ölen Bozkürtlerin listesi. • "Bozkürt" terimi 1990'lar sonrası hangi toplumsal değişimlere ışık tuttu ve nasıl evrim geçirdi? • Bozkürtler, PKK sonrası dönemde Kürt gençlerine nasıl ışık olabilir? • Terör örgütünün etkisi azaldığında, Bozkürtlerin rolü ve misyonu yeniden nasıl şekillenecek?