Genel Dilbilimi Yönünden Halk Etimolojisi ve Türkçedeki Örnekleri

Doğan Aksan’ın doçentlik tezi Genel Dilbilimi Yönünden Halk Etimolojisi ve Türkçedeki Örnekleri 1964’te yazılışından sonra altmışıncı yılında ilk kez yayımlanıyor.

Prof. Dr. Aksan bu çalışmasında halk etimolojisi yoluyla dilimizin söz varlığına kazandırılan sözcükleri, Türkçeleştirilen yer adlarını, halk dilinde bir söyleyiş bozukluğu gibi görülen ama aslında yabancı bir ögeyi Türkçeleştirme çabası olan ilgi çekici örnekleri bilimsel yöntemlerle ele alıyor. Aradan altmış yıl geçse de hâlâ pek çok kişi halk ağzındaki Türkçe eleğimsağma ‘gökkuşağı’ sözünün Arapça alaimüssemadan geldiğini sanıyor. Oysa Aksan, bu çalışmasında eleğimsağma vb. adlandırmaların halk buluşu olduğunu, Arapçada alaimüssema diye bir sözcüğün hiç olmadığını açıklıyor.

Kitapta Ağlasun, Ankara, Ballıhisar, Ilgın, İstanbul, Kartal, Ulubat vb. yer adlarının nasıl oluştuğu; demirhindi, ortanca vb. bitki adlarının ve akıl kârı, hile hurda, senet sepet vb. ifadelerin asıllarının neler olduğu, hangi aşamaları geçtikten sonra bugünkü biçimlerini aldığı; halk ağzındaki gardolap, paşaport gibi kullanımların nedenleri gözler önüne seriliyor. Prof. Dr. Aksan, aynı zamanda Türkçenin söz yapım yollarından biri olan halk etimolojisini bütün yönleriyle ve son derece ilginç örneklerle bu kitabında inceliyor.