İbn Sina ve Şârihlerinde Mahiyet ve Varlık

İbn Sînâ ve Şârihlerinde Mahiyet ve Varlık
İbn Sînâ, Zorunlu Varlık ile mümkün varlıklar arasındaki ontolojik mübayeneti belirgin kılmak üzere mahiyet ve varlık arasında bir dereceye kadar gerçek bir ayrım yapmış; mümkün varlıklarda varlığın mahiyete sürekli gereken bir araz olduğunu, Zorunlu Varlık’ta ise varlık ve mahiyetin özdeşliğini savunmuştur. Klasik sonrası İslam düşünce geleneğini derinden etkileyen bu teori, felsefî ve kelâmî sistemler içerisinde çeşitli dönüşümlere uğramıştır. Elinizdeki çalışma, İbn Sînâcı mahiyet teorisi etrafında şekillenen bu doktriner dönüşümün kritik eşiklerini, Fahreddin er-Râzî ve Nasîruddin et-Tûsî’nin el-İşârât şerhleri üzerinden tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda, başta el-İşârât ve ilgili şerhler olmak üzere, kilit metinlerin Arapça asılları Türkçe tercümeleriyle birlikte aktarılmış ve karşılaştırmalı biçimde incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümü, mahiyetin kurucu unsurları, sebepleri ve itibarları üzerine kapsamlı bir analiz sunmaktadır. İkinci bölümde, varlığın anlamları, sebepleri ve İbn Sînâ’nın ontolojik derecelenme (teşkîkü’l- vücûd) teorisi ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde ise mahiyet-varlık ilişkisi, Zorunlu Varlık ve mümkün varlıklar bağlamında tartışılmakta; ayrıca mutlak mahiyetin ontolojik konumuna dair etraflı bir soruşturma yürütülmektedir. Sonuç olarak bu çalışma, mahiyet-varlık ayrımının klasik sonrası İslam metafiziğinde geçirdiği dönüşümleri ana kaynaklar üzerinden izleyerek, İbn Sînâ ve şârihleri ekseninde şekillenen felsefî mirasa dair kapsamlı ve sistematik bir okuma sunmaktadır.