Mossyna’dan Çala/ İlk Devirlerden Osmanlılara Kadar Çal Yöresi

Tarihi süreç içerisinde bir yöre adı olarak kullanılan Çal, topoğrafik yapısı ile uyumlu olarak yüksek, taşlık yer anlamlarına gelmektedir. Sahip olduğu verimli toprakları, uygun iklim özellikleri ve Büyük Menderes gibi bir su kaynağına sahip olması sayesinde en eski dönemlerden beri pek çok medeniyet için ilgi odağı olmuştur. Bunun sonucu olarak da antik yerleşimlerden Phrygia şehirlerine, Bizans hakimiyetinden, Selçuklu dönemine kadar pek çok medeniyetin izlerini taşıyan önemli bir coğrafya haline gelmiştir.

Denizli şehrinin idari sınırları içerisinde en erken Türk egemenliğine giren bölge Çal yöresi olmuştur. XI. yüzyılın hemen başlarında gelen Türkmen unsurları burayı yurt tutmuş ve zaman zaman yaşanan gelişmelere bağlı olarak geçici geri çekilmekler yaşasalar da bölgedeki varlıkları hep devam ettirmiştir. Bu Türkmenler bir taraftan bu toprakları hızla vatanlaştırırken, yakın bölgelerde yaşanan büyük savaşlarda da aktif rol almışlardır. Bu Türkleşme sürecinde isimleri veya mezarları günümüze kadar ulaşan ancak kimliklerini tespit etmekte oldukça zorlandığımız bazı mutasavvıf veya alperenler de etkin bir rol oynamışlardır.

Çal yöresi, tarihi sürecinin büyük bir bölümünde bir uç bölgesi olarak varlığını sürdürmüştür. Bu yapı sebebiyle de çoğu kere hâkimiyet kurma mücadelelerine sahne olmuştur. Bu yüzden Çal yöresi hayatta kalma azminin ve zorluklara dayanma limitinin yüksek olduğu insanların coğrafyası olagelmiştir.