Osmanlı Toplumunda Aile

Bizim başlığımız olan, 'Osmanlı ailesi' çok geniş içerikli bir kavramdır. Tuna kıyısında yahut Rodoplar'da yaşayan Hıristiyan Bulgar aile gibi, Bulgar dilini sakladığı halde Türklerin dinini kabul eden ama örneğin teaddüd-ü zevcat'ın (polygyny) kapıdan girmediği 'Pomak' aile de Osmanlıdır. Hicaz'ın Arabları, Lübnan'nın Marunî veya Melkit Hırıstiyanları, Anadolu'nun Sünni şehirli, Alevi köylü Türkleri; Türkmen obası, Kürt aşiretindeki aile, Adalı ve Egeli Rumlar, üç dine mensup Arnavut dağlılar, Bosna'nın Müslümanları, yedi iklim dört bucaktaki Yahudi ailelerin hepsi Osmanlı ailesidir. Ayrı hukuk sistemlerine tâbi olsalar da yaşamlarındaki 'Osmanlı ailesi' niteliği, sadece Osmanlı siyasî hâkimiyeti dolayısıyla değil, uzun bir tarihin yoğurduğu kültürel coğrafyayı paylaşmak dolayısıyla vardır. Kültürlerinde ayırımlardan çok müşterek yönler hâkimdir. Yunanlının 'nomos'u Arabın dilindeki 'namus, nevamis' kadar, bütün hatlarıyla pederşahî düzen; kentlerde bile aile-sülale silsilesine yönelik fizik dokulanma, Balkanlar ve Ortadoğu'da her yerde görülür. Osmanlı aile yaşamında farklılıklar dinî olmaktan çok bölgeseldir, hattâ etnik olmaktan çok coğrafîdir.

"Tarihçiliğimizin çok önemli ismi olan Prof. Dr. İlber Ortayılı'nın bu eseri, beni iki bakımdan memnun etti: İlber neredeyse yirmi seneden beri konferanstan kongreye, TV programından seminere kadar hemen her yerde sadece konuşuyor ama neredeyse hiçbirşey yazmıyordu. Ben, öncelikle, bu tarih üstadının kalemi yeniden eline almasından büyük memnunluk duydum; sonra Osmanlı aile kavramının bugüne kadar pek bilinmeyen yönlerinin onun kaleminden ortaya çıkmasına sevindim.

Osmanlı ailesinde İslami kuralların ve geleneklerin asırlar boyunca nasıl uygulandığını, devletin gayrımüslim ailelere nasıl yaklaştığını ve Osmanlı aile hukukunun nasıl olduğunu öğrenmek istiyorsanız Prof. Ortaylı'nın bu son kitabını mutlaka okuyun."